Παθητικο-επιθετική συμπεριφορά: Τι είναι και πώς μπορούμε να τη διαχειριστούμε;

Ο όρος αυτός έχει εισέλθει στη ζωή μας πολύ δυναμικά τα τελευταία χρόνια.

Τι είναι, όμως, η παθητικο-επιθετική (passive-aggressive) συμπεριφορά;

Μερικοί άνθρωποι δεν θυμώνουν… φανερά. Αντ’ αυτού, επιστρατεύουν κάποιους ιδιαίτερους τρόπους να δείχνουν τα συναισθήματά τους. Τρόπους που δίνουν την αίσθηση πως σχεδιάστηκαν για να μπερδέψουν ή να πληγώσουν τον “στόχο”.

Παθητικο-επιθετικότητα: Ένας απλός ορισμός

Για να μιλήσουμε για την παθητικο-επιθετική συμπεριφορά, είναι σημαντικό να ορίσουμε πρώτα τι είναι η παθητικο-επιθετικότητα.

Πρόκειται για ένα τρόπο να εκφράζουμε αρνητικά συναισθήματα, όπως ενόχληση η θυμό, έμμεσα και όχι άμεσα. Ας φανταστούμε ένα post-it στο ψυγείο, από τον συγκάτοικο, με ένα μήνυμα που είναι ναι μεν χαριτωμένο αλλά παράλληλα έχει σκοπό να μας επιπλήξει για το πιάτο που ξεχάσαμε άπλυτο στο νεροχύτη.

Συχνά παραδείγματα παθητικο-επιθετικής συμπεριφοράς

Μια παθητικο-επιθετική συμπεριφορά δεν είναι πάντοτε εύκολο να ανιχνευθεί και μπορεί να δημιουργήσει σημαντικά προβλήματα στις μεταξύ μας σχέσεις.

Τα άτομα με παθητικο-επιθετική συμπεριφορά, συνήθως θα καμουφλάρουν τον θυμό τους πίσω από πληγωτικές ενέργειες αντί να τον εκφράσουν ξεκάθαρα.

Κάποια συχνά παραδείγματα της παθητικο-επιθετικής συμπεριφοράς, μπορεί να συμπεριλαμβάνουν:

‣ Στρατηγικές αποφυγής, όπως κωλυσιεργία, αποφυγή συζήτησης θεμάτων που γνωρίζει το άτομο ότι για εμάς είναι σημαντικά, αποφυγή οπτικής επαφής και γενικότερα αγνόηση του προσώπου μας σε χώρους που υπάρχουν και άλλα άτομα -π.χ. ένα πάρτι ή μια εκδήλωση.

‣ Σαρκασμό, με σκοπό την τιμωρία -όταν για παράδειγμα μας χλευάζουν για χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς μας ή για συνήθειές μας.

‣ Σιωπή ή σιωπηρή τιμωρία, γνωστή και ως silent treatment. Σε αυτή την περίπτωση, το παθητικο-επιθετικό άτομο τιμωρεί χωρίς να κάνει τίποτα ενεργά -μπορεί απλά να αγνοεί τις κλήσεις μας, να αποφεύγει να συζητήσει μαζί μας για ορισμένα μόνο θέματα, ή να “εξαφανίζεται” για κάποια διαστήματα.

‣ Αρνητικά σχόλια, συνήθως για πράγματα που γνωρίζει το παθητικο-επιθετικό άτομο ότι μας κάνουν να αισθανόμαστε άβολα, όπως η εξωτερική μας εμφάνιση.

Ένα παθητικο-επιθετικό άτομο μπορεί μάλιστα να χρησιμοποιήσει εναντίον μας πληροφορίες που έχουμε μοιραστεί μαζί του σε ανύποπτο χρόνο, με σκοπό να μας μειώσει ή να μας πληγώσει.

‣ Επιτηδευμένη ευγένεια και φαινομενική καλοσύνη, με σκοπό να τονιστεί πλαγίως μια δική μας συμπεριφορά που ενόχλησε το παθητικο-επιθετικό άτομο και να αισθανθούμε άσχημα γι’ αυτή.

‣ Υποκριτική “ακαταλληλότητα”, όταν για παράδειγμα το παθητικο-επιθετικό άτομο υποκρίνεται πως δεν γνωρίζει πώς να κάνει μια συγκεκριμένη δουλειά, με στόχο να την αποφύγει και να την κάνουμε εμείς.

Παθητικο-επιθετικότητα: Πόσο συνειδητή είναι;

Τα άτομα που έχουν παθητικο-επιθετική συμπεριφορά, είναι πιθανό να μη δρουν πάντοτε συνειδητά. Ίσως έχουν συνηθίσει να καταπιέζουν τόσο τα αρνητικά τους συναισθήματα που σταματούν να αντιλαμβάνονται πως αυτά υπάρχουν.

Μια σοβαρή ένδειξη της παθητικο-επιθετικής συμπεριφοράς είναι να μην παραδέχονται τα άτομα ότι όντως αισθάνονται θυμό με συχνότητα και ίσως βρίσκουν συχνά τους εαυτούς τους να λένε “ναι” όταν θέλουν απλά να πουν “όχι”.

Τι μπορούμε να κάνουμε για να διαχειριστούμε μια παθητικο-επιθετική συμπεριφορά;

Η παθητικο-επιθετικότητα πηγάζει κατά κανόνα από υποβόσκοντα συναισθήματα λύπης και θυμού ή και από ανασφάλεια. Μια παθητικο-επιθετική συμπεριφορά μπορεί να προκύπτει στην προσπάθεια έκφρασης των συναισθημάτων αυτών, ή στην προσπάθεια να ανακτηθεί ο έλεγχος πάνω σε μία σχέση.

Έχοντας αυτά στο μυαλό μας, μπορούμε να καταλάβουμε ποιος είναι ο βέλτιστος τρόπος να διαχειριστούμε μια τέτοια κατάσταση. Αν και είναι εύκολο να παρασυρθούμε και να απαντήσουμε κι εμείς με αντίστοιχες συμπεριφορές, είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως κάτι τέτοιο θα οδηγήσει περισσότερο εκτός ελέγχου το άτομο που έχουμε απέναντί μας.

Ίσως το να δείξουμε πως ακούμε και κατανοούμε την οπτική του παθητικο-επιθετικού ατόμου, να απαλύνει την ανασφάλειά του. Σε καμία περίπτωση, όμως, δεν πρέπει να βρεθούμε σε απολογητική θέση για τις αβάσιμες κατηγορίες του.

Η ελάττωση του χρόνου που ξοδεύουμε με τα παθητικο-επιθετικά άτομα -αν κάτι τέτοιο είναι εφικτό- ενδεχομένως να αποδειχθεί η πιο αποτελεσματική λύση.

Αν παρόλα αυτά επιλέξουμε την αντιπαράθεση, έχει νόημα να είμαστε όσο πιο ψύχραιμες-οι γίνεται και να αποφύγουμε να δείξουμε κατηγορητικές-οί.