.png)
To Gaslighting είναι μια προσπάθεια χειραγώγησης. Συμβαίνει όταν ένα άτομο (ή και μια ομάδα ατόμων) κάνει κάποιο άλλο άτομο να αμφιβάλλει για τη λογική ή την εχεφροσύνη του, τις αναμνήσεις ή την αντίληψή του για την πραγματικότητα.
Ο όρος Gaslighting, ο οποίος δεν έχει ακόμη αποδοθεί στα ελληνικά, έχει προκύψει από το θεατρικό έργο του 1948 “Gas Light”, γραμμένο από τον Patrick Hamilton. Στο έργο, ένας άνδρας προσπαθεί να χειραγωγήσει με διάφορες μεθόδους τη σύζυγό του, με σκοπό να την κάνει να αμφισβητήσει την αντίληψή της για την πραγματικότητα. Σε μια καθοριστική σκηνή, o άνδρας κάνει τις λυχνίες γκαζιού (gaslights) να τρεμοπαίζουν. Όταν η γυναίκα τον ρωτά γιατί συμβαίνει αυτό, εκείνος προσπαθεί να την πείσει ότι έχει παραισθήσεις και ότι οι λυχνίες δεν τρεμοπαίζουν στην πραγματικότητα.
Μερικά παραδείγματα του Gaslighting
Το Gaslighting μπορεί να ξεκινήσει σταδιακά και να μην δοθεί από την αρχή η απαραίτητη βαρύτητα σε αυτό, καθώς το θύμα ενδέχεται να μην αξιολογήσει σωστά τα περιστατικά. Άλλωστε, το Gaslighting είναι δύσκολο να αναγνωριστεί.
Μερικά παραδείγματα του Gaslighting μπορεί να είναι:
‣ Η άρνηση της πραγματικότητας. Σε αυτή την περίπτωση, ο θύτης προσποιείται πως δεν θυμάται πως είπε ή έκανε κάτι ή αρνείται πως κάποια πράγματα συνέβησαν στ’ αλήθεια.
“Εγώ δεν είπα ποτέ κάτι τέτοιο, το έβγαλες από το μυαλό σου.”
‣ Η έλλειψη κατανόησης και ο αποπροσανατολισμός της συζήτησης με σκοπό τον έλεγχο της κατάστασης.
“Αρκετά, δεν πρόκειται να συζητήσουμε πάλι τα ίδια.”
‣ Η υποβάθμιση των συναισθημάτων του θύματος από τον θύτη, με σκοπό να το κάνει να πιστέψει πως όσα νιώθει και σκέφτεται δεν έχουν σημασία.
“Θα αφήσεις κάτι τόσο χαζό να χαλάσει τη σχέση μας;”
‣ Η χρήση στερεοτύπων (έμφυλων, κοινωνικών, εθνοτικών κ.λπ) με σκοπό την χειραγώγηση του θύματος.
“Θα σε πουν τρελή αν τους πεις ότι εγώ σου κάνω κακό.”
Σημάδια ότι υφίστασαι Gaslighting
‣ Aισθάνεσαι συνεχώς μπερδεμένη/ος και αμφισβητείς τον εαυτό σου
‣ Δυσκολεύεσαι να λάβεις απλές αποφάσεις
‣ Αναρωτιέσαι συχνά αν είσαι υπερβολικά ευαίσθητη/ος
‣ Απολογείσαι συχνά στον θύτη
‣ Υπερασπίζεσαι τη συμπεριφορά του/της απέναντι σε τρίτους ή στον εαυτό σου
Μια μικρή σημείωση. Για να χαρακτηριστεί κάποια συμπεριφορά Gaslighting χρειάζεται να είναι επαναλαμβανόμενη, σταθερή και να καθορίζει τη σχέση. Μια διαφωνία σχετική με το ποιος/α θυμάται ή όχι καλά, δεν είναι απαραίτητα απόπειρα χειραγώγησης.
To Gaslighting μπορεί να έχει πολύ σοβαρές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία του θύματος, πλήττοντας σημαντικά την εμπιστοσύνη του για τους άλλους ανθρώπους αλλά και για τον εαυτό του και καθιστώντας το καχύποπτο ακόμα και απέναντι στα πολύ κοντινά του πρόσωπα.
Μπορεί να προκαλέσει άγχος, κατάθλιψη αλλά και ψυχολογικό τραύμα, ειδικά αν είναι μέρος μιας γενικότερης κακοποιητικής συμπεριφοράς.
Αν και όλα τα άτομα είναι πιθανό να βιώσουν το λεγόμενο Gaslighting, πρόκειται για μια τακτική χειραγώγησης που παρατηρείται ως επί το πλείστον μεταξύ ζευγαριών και έχει έμφυλο κυρίως χαρακτήρα. Το Gaslighting μπορεί πολλές φορές να αποθαρρύνει τα θύματα από το να ζητήσουν βοήθεια.
Πώς αντιμετωπίζεται το Gaslighting;
Αν και τέτοιου είδους συμπεριφορές είναι πολύ δύσκολο να τις αναγνωρίσεις, ειδικά όταν έχεις φτάσει σε σημείο να αμφισβητείς την κρίση και την ορθότητα της σκέψης σου, είναι σημαντικό να δίνεις βάση στη δική σου εκδοχή της πραγματικότητας χωρίς να δέχεσαι άκριτα την εκδοχή του θύτη.
Συμπληρωματικά, ίσως σε βοηθήσει το να κρατάς ημερολόγιο, σημειώνοντας όσα συνέβησαν μαζί με την ημερομηνία και την ώρα ή και να βγάζεις φωτογραφίες ώστε να σου θυμίζουν ότι δεν “φαντάζεσαι πράγματα”.
Και μην ξεχνάς. Μπορείς πάντα να ζητήσεις την βοήθεια ενός δικού σου ανθρώπου ή κι ενός επαγγελματία ψυχικής υγείας.